OUTRO PETROGLIFO EN TABOEXA

OUTRO PETROGLIFO DE GRANDES DIMENSIÓNS EN TABOEXA

Interrompo o temario, que tiña previsto, para anunciar ós meus lectores e comentaristas un gran acontecemento. Miguel Rodríguez Alonso, natural e veciño de Taboexa,  o bisneto de Manuel Alvarez, "o Sr. Manuel do Caneiro", orientado por Tono de Camilo, de As Neves, foi quen de atopar un gravado rupestre de grandes dimensións no monte da "Coutada" en Taboexa, a poucos metros das pozas da Adreira.
Tono de Camilo, Antonio Estévez Iglesias,  foi administrativo no Concello de As Neves. Hoxe está xubilado. Polos anos 1950-1960 axudou a Alfredo García Alén, nos traballos de investigación,  levados a cabo no Monte de Altamira.. Máis tarde percorreu , él só, os montes desta parroquia, en procura de petroglifos. Encontrou moitos, tenos anotados, e pouco a pouco váinolos descobrindo.Neste íntre non teño a súa foto, pero hei de escribiros dél abondo.

Manuel Álvarez, o Sr. Manuel do Caneiro

O bisavó de Miguel, Manuel do Caneiro era tamén un apaixonado polos nosos gravados., paixón, que herdou o seu bisneto Miguel. É posible que fora él quen adestrou a Tono, sinalándolle os petroglifos da parroquia, que él coñecía..Eran moi amigos.
É unha mágoa que estes coñecementos.vaian desaparecendo. Por iso me animei a escribir nesta bitácora "As Pedras de Taboexa falan": levo publicadas  xa cinco entradas, Prehistoria de Taboexa, Romanización de Taboexa, Cristianización de Taboexa, Arcediagado de Taboexa, O derradeiro Beneficio curato e agora anuncio o achado deste gravado rupestre.
Taboexa beno merece.. É a parroquia do Castro de Altamira, en donde hai cavernas. Podo demostralo. Sei dun burato en perpendicular de máis de 20 metros de profundidade, que posiblemente servira de ventilación, Ten sobre un metro de diámetro e está preto da croa. Foi tapado polos canteiros cunhas pedras   na década do 1950. En elas habitaron os primeiros habitantes, despois os celtas e oestrimnios.Taboexa é a parroquia dos romanos, dos suevos. En éla predicou Prisciliano. É a célula nai dos galaicos desta bisbarra. Non se estendeu ata Salvaterra, buscou os montes da Paradanta e foise propagando polos Batalláns, Noveledo e Vilacoba ata a Cernada, os Ribartemes e Setados, e coido poideran chegar ata Arbo, Crecente e Rebordechán. O deles era adicarse a caza, pesca e ó cultivo rudimentario da terra, e refuxiarse nas ladeiras dos montes. Adoraban a deusa Cal-Leach, a nai terra, quen ordenaba ós deuses do ceo enviaran chuvia cando era preciso.
Por iso crían que a auga da chuvia era sagrada, e facían unhas coviñas nas rochas, para que nelas caíse a auga de todo o ano.Con ela o druida bautizaba, ou asperxía, ós púberes, no equinoccio da Primavera, despois de preparalos debidamente. A partir deste ritual, tales chavales eran responsabeis, como adultos, ante a comunidade. De ahí que a coviña era para eles símbolo de espiritualidade.

Miguel Rodríguez Alonso, bisneto de Sr. Manuel do Caneiro.

É de gran satisfacción cata-la gran ilusión de Miguel polos gravados rupestres da parroquia. Iso quere diicir, que no futuro, Taboexa pode contar con defensores do seu Patrimonio.
Tamén podemos contar con Susana, periodista, que escribe na súa bitácora "Buscando entre la niebla" formidables temas., algúns sobre esta parroquia. Anque naceu e reside en Madrid, os seus pais son naturais de aquí. Por iso escribe a cotío sobre Taboexa. ¡O Corruncho puxa! Por certo estou en débeda con ela polos comentarios que me fixo ás entradas "Cristianización de Taboexa" e "Arcediagado de Taboexa".Gracias, Susana, xa me comunicarei contigo na páxina adecuada.

Esta rocha gravada, inclinada ó Sur-Oeste, ten 22 metros de largo por uns 8 de ancho, ou máis, porque aínda está sen limpar totalmente.. É un granito un pouco groso, polo tanto moi dado á erosión. De ahí que moitas figuras están deterioradas e outras a pique de desaparecer.

O Monte onde se atopa chámase "A Coutada". Dá pena ve-los acantilados que deixaron os canteiros. Unha gran parte da rocha foi desfeita por eles.

Feito así, ás presas, poiden contar 93 coviñas ou cazoletas e 46 cruces. Moitas están case invisíbeis, desfeitas por mor dos incendios e a erosión. Non comprendo cómo se poideron consevar as que estamos vendo, tratándose dun granito, como indiquei, un pouco groso.

Hai coviñas de tódalas medidas.. A meirande ten 25 cm. de diámetro e 10 de profundidade. Hai varias de  20 cm., de 12 cm. e de 8 cm. e o resto máis pequenas. Moitas cruces rematan os seus extremos en pequenas coviñas.

Coa teima de publicar este achado canto antes e por mor do mal tempo de inverno, non puiden examinar en condicións este fermoso gravado.. Por unha banda parece que o artista quixo deixarnos un testemuño da unión dos dous símbolos a coviña e a cruz; dese xeito, sería feito dunha soa vez, a finais do século IV da nosa Era. De feito, hai moitas cruces con pequenas coviñas, como se fora unha unión dos dous símbolos.Por outra aparecen figuras que poden  datar entre o terceiro ou segundo milenio, na antiga metalurxia de cobre. No bo tempo hai que aprecia-las que foron feitas cun obxecto lítico puntiagudo ou cun punteiro de ferro.

¿Antropoformes ou cruces?

VELAQUÍ A LENDA DAS COVIÑAS.
A gran foresta cubríase xa dun reverdecente multicolor.Os paxariños voaban ledos sobre ela, piando sen cesar.Por todas partes notábase un forte recendo de flores silvestres. A Primavera chegara ó poboado de Taboexa.
O druida, que ademáis de ser sacerdote, médico, astrónomo e filósofo era tamén bardo, e por tanto responsable da tradición oral, internábase no bosque cos púberes da comunidade, á preparalos pro ritual, que se celebraría no equinoccio da Primavera, o 21 de Marzo.
Na primeira noite, despois de bañarse con auga de rosas e mel, a carón dunha gran coviña, chea de auga, prendían unha vela de color rosa, símbolo do amor.E aprendían do seo mestre a primeira gran lección, a do AMOR. Sen él, a vida non ten sentido. O druida íalles explicando que para recibir o asperxe ou bautismo coa auga de todo o ano, que os deuses do ceo verteran naquela coviña, e os transformaría en adultos no seu interior, antes tiñan que encherse de amor. Só o amor lles daría forzas para adicarse o servizo do poboado.
Na segunda noite, despois do baño purificador, encendían outra vela de color verde, símbolo das correctas decisións. Aquela paz e silencio da noite facia que as ensinanzas do mestre chegaran ós corazóns dos rapaces.
Na terceira noite, despois do baño, prendían unha vela azul, para que a tranquilidade e a paz os acompañara . E así ata a cuarta noite que acendían unha vela amarela para pedir prosperidade
Mentres, no poboado os homes ían a caza do gamo, cervo e xabalí, para o festín conmemorativo do evento, que ía celebrarse.
As mulleres e mozas adornaban con flores a pedra ritual da coviña, no poboado.
Amence o día 21 de Marzo e todos á Pedra Ritual. Alí estaba toda a comunidade aplaudindo ós púberes que chegaban do bosque, debidamente engalanados, e cheirando a rosas e mel
E, entre vítores e aplausos, o druida vai recollendo auga da coviña, e vértea sobre a cabeza de cada puber, invocando unha pregaria ós deuses. .E todos eles quedan transformados en adultos no seu interior, con ganas de pórse ó servizo dos seus.
A festa perdurou ata fin de mes.
De ahí, que a coviña era para os galaicos un símbolo de toda a súa vida interior. E por iso mesmo deixáronas gravadas nas pedras, por donde eles estiveron.

Houbo unha gran desfeita polos pedreiros daquel entón. Arrepía ve-los acantilados, enormes acantilados, na croa do monte de Altamira, en case tódalas rochas da parroquia. ¡Un desastre1 Percorrendo o gran monte de Taboexa, nótase en calquer sitio esta acción demoledora. Eu son testemuña, porque sendo neno, contemplei nos maiores a ilusión que tiñan de sacar pedra do monte. Non había postos de traballo, e o deles era ir por postes para as viñas e pedras para facer valados.Nas pedras dos muros de Taboexa cheguei a ver coviñas e outros gravados.

Nos nosos montes hai unha morea de petroglifos sen atopar. Calquer rocha ten algo gravado. Estamos investigando; hai xente nova  e moi entusiasmada, que está axudando. Axiña vos comunicarei se algún novo gravado aparece.

Na entrada do meu blog, "Cristianización de Taboexa" xa anunciei o gravado rupestre do "Monte do Cangado" con serpentiformes diversos, en grupo, e separados, círculos, espirales, e algunha evástica. Un petroglífo precioso, digno de ser conservado e protexido.

Conste, que non estou escribindo dunha maneira especial sobre petroglifos. De momento estou chamando a atención para que todos saiban quén é Taboexa. Ata agora, parece que foi a "Cenicienta", naide tratou de fta-la súa historia, a citania de Altamira e as súas posíbeis, eu diría seguras, cavernas, e toda a súa gran riqueza en gravados rupestres.Repito, de momento, estou chamando a atención. Máis tarde, escribirei sobre cada petroglifo, a gran cantidade de cruceiros e petos das ánimas, a inmensidade de muiños e a súa historia, o lugar do Couto, que abranguía varios barrios, con xuiz propio, o seu cárcere e Monte da Forca. De momento só estou alertando e suplicando, por se algún lector, con autoridade, é quen de pór a Taboexa na peaña que lle pertence.

Taboexa agocha os petroglifos:
O da croa de Altamira, coa representación da puberdade e a Coviña ritual.
O famoso do Mouro, coa gravación dos penes e a coviña no medio,símbolo da puberdade, e a pedra ritual en forma de corazón, cunha gran coviña, que algúns confunden cunha lagareta do aceite.
No Monte Cangado, un gravado precioso de serpentiformes, que xa indiquei arriba, separadas, algunha de gran dimensión, e en grupos., círculos, algunha evástica e reticulados. Nunha esquina un só cruciforme, para mín o máis antigo.Ver entrada "Cristianización de Taboexa.
Este da Coutada , que estamos anunciando.
O da Barca, que estamos na súa prucura, e coido axiña aparecerá..
Sen esquecernos dos que están nos altos dos montes, dende o Pousadoro, ata San José de Ribarteme, como: A Cazoleira da Menora, Cara do Home, Chan da Fonte das Barbas, Cruceiro de Don Pedro cos seus cruciformes, a Laxe das Cruces, Coto dos Grifos. Hai anos, que o meu caro amigo Xuán Martínez Tamuxe os percorreu todos e publicou na revista Soberosum do Museo de Ponteareas.
Comecei a escribir nesta bitácora o 20 de Agosto do 2011. Se Deus me deixa, veredes unha man chea de cousas que agocha a nosa Terriña. Pórse a escribir sobre Taboexa é un non ter fin. É inesgotable.

É unha mágoa, que arqueólogos galegos, que teñen ecrito un bo puñado de libros sobre os petroglifos galegos, ó falar da nosa parroquia digan que "en Altamira de As Neves aparecen só uns zig-zags. Por favor, que As Neves é d'onte, do ano 1905, gracias a familia dos Sarmiento, senón aínda hoxe sería un pequeno barrio de Setados.
Taboexa ten unha entidade propia, que é TABOEXA, a célula-nai dos poboados galaicos desta bisbarra.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Por iso, cando se fale do Castro romanizado de Altamira, da súa historia e dos nosos gravados rupestres, hai que dicir coa boca chea, que son e pertencen a TABOEXA., quen non ten envexa ós demáis da nosa Terra, como poden ser os de Lérez, Fentáns, Sacos, Cogoludos en Paredes, Formedo en Marín, Mogor-Armenteira, Montecelo, Paredes, Forxa da vella en Leiro, e un gran etc.
E temos que darnos conta que o Patrimonio de Taboexa aínda está por descubrir.

Nestos días entereime que en Ourense apareceron varias laxes con cazoletas de varias medidas, 20, 11 e 6 cm. e a Consellería de Cultura mandou axiña un arqueólogo a investigalas.
¿ E...qué pasa con Taboexa...?
Tamén me enterei, por certo dunha gran noticia, que o I.E.M. Instituto de Estudios Miñoranos, o I.C.G. Instituto de Cerámica de Galicia e a Fundación I.T.M.A. Instituto de Materiais de Asturias, tentan converter os petroglifos do Val Miñor, escaneando con láser, en reproduccións exáctas en tres dimensións, as primeiras do mundo.Os gravados da Auga da Laxe en Gondomar, Outeiro dos Lameiros en Sabarís e Monte Tetón en Tomiño, serán os primeiros. É curioso que as rochas escanéanse sen contacto físico coa pedra e producindo fotografías en tres dimensións, recollendo todo o que poida pasar desapercibido ó ollo dos investigadores. ¡Bravo, polos do Val Miñor!
Se alguén quere contactar con eles: http://www.minhor.org----- Ou a mail:  direccion@minhor.org

Din que Mariano Rajoy Brey, o noso Presidente do Goberno de España, a pique de remata-la súa carreira de Rexistrador, andou con Alfredo García Alén envestigando o noso monte Castro de Altamira. Se é certo, él pódenos axudar un pouco a esclarece-lo das cavernas e mandar protexer os nosos gravados.Polo menos abri-lo burato de 20 metros de profundidade, para mín ventilación das cavernas, do que escribo na miña primeira entrada "Prehistoria de Taboexa" na bitácora "As Pedras de Taboexa falan"
Os de Taboexa celebramos con gran satisfacción, e dámoslle parabéns, por haber ganado por maioría absoluta nas pasadas eleccións. E desexámoslle sorte e acerto no seu mandato, nun tempo de crise e grandes dificultades.

O DERRADEIRO BENEFICIO CURATO DE TABOEXA

           O DERRADEIRO BENEFICIO CURATO DE SANTA MARIA DE TABOEXA

Como escribín na páxina anterior hai unha Sentencia de 23 folios, de 13 Resultandos e 8 Considerandos, que ó mesmo tempo que dá a D. Evaristo Senra Martínez o Título e Posesión do Beneficio curato de Santa María de Taboexa e o seu anexo de San Xoán de  Rubiós, serve tamén para contestar a tantos documentos, enviados ó Bispado de Túi, polos veciños desta parroquia, perante máis de 100 anos. E coido, que esta sentencia, como obxectivo directo, pretende comumunicarse cos de Taboexa, para disimular en parte o mutismo hermético do Bispado perante tanto tempo. Fai un resumo dos acordos logrados nos Sínodos e Concordatos, sobretodo o de 1851.e explica a loita entre os procuradores dos opositores ó Beneficio curato, dous do Arcebispado de Santiago e D. Evaristo Senra Martínez desta Diocese de Túi.

Non sei, qué tiña Taboexa, para que cregos con parroquias propias, pelexaran entre sí, perante concurso, incluso con pleitos, dando poder a procuradores propios para a súa propia defensa e poder obter o noso Beneficio curato. Taboexa tiña que ter fama abonda.

                          

Ademáis de indica-la permuta entre a Casa Barbeita e o duque de Soutomaior, e a anulación de Acediagado de Taboexa polo Concordato, a concesión ó Marqués de la Vega de Armijo y Mos do Castelo de Soutomaior. e outros cambios políticos, explica os altercados que tiveron os opositores ó Beneficio curato de Taboexa, mediante os seus procuradores.

O Excmo. Sr. D. Antonio Aguilar y Correa, marqués de la Vega de Armijo y Mos e outros títulos, como padroeiro"in solidum" do Beneficio curato de Santa María de Taboexa, presenta e nombra, como cura párroco da mesma, na actual vacante, a D.Antonio Fernández y González, párroco de Fustanes, do Arcebispado de Santiago de Compostela....

E como "Acumulados: a D. Evaristo Senra Martínez, párroco de Rebordechán, nesta Diocese. 

                                     D. José Vidal, parroco de Adirán, do arcebispado de Santiago.

Os de Santiago, D. Antonio e D. José estaban representados polo procurador Besada.

D. Evaristo Senra Martínez, polo procurador Fortes.

Os tres tiveron que someterse a un exame, un concurso. "Concursillo"

E resultou, que D. Antonio Fernández y González foi  descualificado, "reprobado" nos exercicios., e o procurador Fortes  reclamou axiña o Beneficio curato, para D. Evaristo, que éste, sí, aprobara o exame..

E vaia a que se armou entre os dous procuradores. Rifaron e chegaron ir a pleito, para conseguir tal Beneficio curato. 

Pasou moito tempo, porque daquela, tales pleitos ían moi lentos.

Pero, por fin, D. Antonio fernández González, perdeu o pleito, por "ser reprobado nos exercicios", e a Sentencia concede o Beneficio curato A D. Evaristo Senra Martínez.

D. Evaristo Senra Martínez

Cando foi nomeado D.Evaristo párroco de Taboexa no ano 1882 polo Sr. Marqués de la Vega de Armijo Mos e Soutomaior, nese mesmo ano tomaba posesión en Túi o bispo Don Fernando Hue Gutiérrez, 1882-1894, e como bispo  novo no cargo, ordeou facer un censo do Clero Mandóuselle a cada crego un folla, en donde tiñan que cubri-la data de nacemento, bautismo, confirmación, estudios, grados académicos, ordes sagradas recibidas e cargos eclesiásticos.

D. Evaristo escribiu sobre sí mesmo, desta maneira:
CENSO DEL CLERO.
"Don Evaristo Senra Martínez, hijo de Don Fernando y Doña María, nació en Tuy el día 20 de Noviembre de 1844.
Se ordenó en Tuy de Presbítero en las témporas de Santa Lucía del año 1869
Estudió en el Seminario de Tuy 4 años de gramática, 3 de Filosofía y 5 de Sagrada Teología.
Fue ordenado en Tuy a título de patrimonio.
Fue capellán de Coro de la Santa Iglesia Catedral de Tuy. desempeñando al mismo tiempo igual cargo en las Congregaciones del Santo Cristo de la Agonía, Virgen de los Remedios, San Benito y Santa Casa de Misericordia, establecidas en la Ciudad de Tuy.
El 20 de Abril de 1870 fue nombrado Capellán interino del Regimiento de Infantería de Guadalajara.
El primero de Octubre del año 1871 renunció los Cargos anteriores por haber sido nombrado Párroco Castrense del 4º Batallón de la Guardia Civil
En doce de Marzo de 1872 fue trsladado al Batallón Provincial de Lugo y nombrado Jefe Castrense de la 2ª División de Vizcaya y Capellán del Hospital Militar de Portugalete.
El día 14 de Diciembre de 1875 renunció los Cargos anteriores por haber tomado posesión del Curato de Santa María de Rebordechán de la Presentación del Sr. Marqués de la Vega de Armijo.
Renunció este  cargo de Párroco de Rebordechán, por haber sido nombrado para el Beneficio curato de Santa María de Taboeja, por el mismo patrono el Sr. Marqués de la Vega de Armijo, Mos y Sotomayor, del que tomó posesión el 1º de Mayo del año 1882.
Tiene licencias para celebrar, confesar y predicar en todo el Reyno de Portugal, las tiene, además de su Obispado, de los de Victoria, Santander, Burgos, Valladolid, y de absolver resevados sinodales, y confesar monjas en el Obispado de Orense.
Taboeja, 19 de Noviembre de 1882.
Firma. Evaristo Senra Martínez.

Estivo de capelán castrense case 6 anos. dende o 20 de Abril de 1870 ata o 14 de Decembro de 1875.
E de párroco de Rebordechan, case 7 anos, dende o 14 de Maio de 1875 ata o 1º de Maio de 1882..

Iglesia de Santa María de Rebordechán

Posibemente iría com él á parroquia de Rebordechán a súa irmá Encarnación, quen axiña casou alí con Roque Fernández Parada, fillo do licenciado en leis, Ramón Fernández Teijeiro. Tiveron seis fillos, Evaristo Jaime, Enrique, Francisco,Sara, María e Castor.. No bautizo dun deles Evaristo Jaime; foron de padriños D. Evaristo Senra Martínez e a súa nai, a avóa materna do bautizado, María Martínez. Tres dos fillos deste matrimonio foron a estudiar ó Seminario de Túi. e chegaron a ser cregos. Dous deles, Evaristo e Enrique, estiveron, recén saidos de ordenarse cregos, nesta parroquia, como axudantes de seu tío.
Hai que ver as coincidencias da vida. D. Evaristo tiña o bó costume de escribir de vez en cando nos libros de bautizados algún acontecemento importante da parroquia.  En Decembro de 1906, escribe:
Están asignados a esta iglesia parroquial de Santa María de Taboeja, como sacerdotes:
D. Manuel Míguez Troncoso.
D. Ambrosio Rodríguez Estévez.
D. Evaristo Fernández Senra.
D. Enrique Fernández Senra.
D. José Domínguez Fortes
D. Evaristo Senra Martínez, párroco.
D. Manuel Míguez Troncoso era meu tío, irmán de meu pai. E D. José Domínguez Fortes, "O Cambra", así chamado na parroquia, polo segundo apelido de seu pai. Eu sabía que D. Manuel, meu tío, e D. José, eran condiscípulos, foran para o Seminario, enviados por D. Ambrosio Rodríguez Estévez, irmán da avoa de D. José, Carmen Rodríguez Estévez. Pero o que non sabía era que os tres sobriños de D. Evaristo, meu tío Manuel e D. José, "O Cambra, eran tamén condiscípulos, e foron ordenados cregos xuntos. Cando fai a relación D. Evaristo, viñan do Seminario recén ordenados.

D. Evaristo e os seus sobriños Evaristo e Enrique, estudiantes.

D. Evaristo Jaime Fernández Senra, naceu na parroquia de Santa María de Rebordechan, lugar Do Pazo,  Creciente, 0 24 de Xullo de 1885. Estudiou nunha pasantía en Arbo, e Filosofía e Teoloxía no Semonario de Túi. Foi cuadxutor de Taboexa. ecónomo de Corzáns, e de San Mamede de Vilar e párroco de San Felix de Lougares, e o seu anexo Santa María de Queimadelos,Marzo de 1919. , e encargado de San Esteban de Casteláns.. Faleceu o 22 de Xullo de 1949.
Enrique Fernández Senra, naceu en Rebordechán o 23 de Febreiro de 1887. Estudiou no Seminario de Túi, como interno.Foi ordenado sacerdote nas Témporas de Natividad de 1912.. Cuadxutor de Taboexa dende 1912 ata o 25 de Outubro de 1922, en que foi nomeado párroco de Cequiliños.Foi nomeado máis tarde párroco de Torroso, e alí faleceu repentinamente na casa rectoral o 4 de Xaneiro de 1938, ós 51 anos.
D. Francisco Fernández Senra. Foi ordenado sacerdote nas Témporas de Pasión do ano 1911. Foi nomeado capelán do barrio de San Antonio de Arbo. De momento non puiden investigar a data de nacemento. Parece que D. Enrique e D. Francisco eran xemelgos. Faleceu o 2 de Decembro de 1919. De ser así, morreu ós 32 anos

D José Domínguez Fortes, "O Cambra"

D. Manuel Míguez Troncoso, meu tío

É emocionante a toma de posesión, redactada e escrita polo notario, que era un irmán de D. Evaristo, D. Basilio Senra Martínez.

En la parroquia de Santa María de Taboeja y atrio de su Iglesia, a primero de Mayo de mil ochocientos ochenta y dos, D. José González Barros, Cura Ecónomo de esta misma, por ante mí Notario, dijo: Que habiendo visto el Título antecedente de Don Evaristo Senra y Martínez, con el que fue requerido para la toma de posesión del Beneficio Curato de esta parroquia, y de leido que fue a la puerta principal de la Iglesia en presencia de una concurrencia de vecinos, tomó por la mano al dicho Don Evaristo Senra y Martínez, le introdujo en ella y le llevó al Altar Mayor, en donde, arrodillados, hicieron oración, y en seguida se trasladaron a la sacristía, se revistieron y volvieron al Altar Mayor, y de hechas las genuflexiones correspondientes, con la debida reverencia, abrió los corporales, abrió y cerró con la llave la custodia que registró y tocó,  y lo mismo ha visto y tocado la piedra de Ara, cáliz, patena, vinajeras y más ornatos clericales, abrió el misal y lo volvió a cerrar.

Hecho esto pasó al púlpito y de allí a la pila bautismal, la reconoció y lo mismo las ampollas y Sagrados Oleos, tocó las campanas  y finalmente practicó otras ceremonias propias de este acto.
Seguidamente se hizo igual operación en la Iglesia parroquial de San Juan de Rubiós, anejo de ésta de Santa María de Taboeja.
En virtud de lo cual el Señor Comisionado dió y hubo por dada al pronotado D. Evaristo Senra Martínez la posesión real, corporal, actual, civil, de dichas iglesias y mandó que usase de ellas  y de  su derecho.....Fueron testigos:

"Anota D. Evarissto Senra no libro de bautizados en Maio de 1882:
Al tomar posesión del curato admiré la bóveda de la Iglesia y noté la falta del altar mayor pues solo existe un cuadro que contenía pintada un lienzo de la Santa Virgen de la Concepción que se halla en la sacristía".
Determinou facer unha reforma do altar maior e da igrexa.Cooperou todo o pobo, aportando traballo e madeira. D. Juan Cambra Rodríguez, do que escribín na entrada anterior, deu un castiñeiro de 7 metros de largo e 75 centímetros de espesura. Por outra banda, D, Evaristo era carpinteiro-ebanista, delineante,pintor, escultor e músico.Non me estraña que él mesmo fixera o esbozo ou deseño do retablo e axudara a construi-lo.

Esta é a reforma do altar maior despóis do Concilio Vaticano II. O único que se conserva do antigo retablo é a recuberta ou forrnelo do Sagrario. Eu recordo no antigo retablo catro grandes columnas coas súas basas e capiteis, dourados, así como tódalas demáis molduras. O resto estaba pintado dun branco-mate.
Hai poucos días fun a Rebordechán, e o mira-lo retablo, representóuseme o de Taboexa . É posible, que D. Evaristo fora tamén o atífice do retablo de esa parroquia.

Retablo maior da Igrexa de Rebordechán

E, en Rebordechán, cando estaba con esta lideira das fotos, me encontro con Castor Roque Garabatos Fernández, un neto do tal Castor, irmán dos tales cregos e por tanto sobriño tamén de D. Evaristo Senra. Castor casou con Dolores Parcero Magariños, filla dos condes Magariños de Cangas, e tiveron 20 fillos. Unha filla deste matrimonio foi a nai de Castor Roque, o que coñecemos. hai uns días, na parroquia de Rebordechán, quen tivo a amabilidade de levarnos á súa casa para contarnos esta intrigante historia.¡Qué cousas depara a vida!.
Dicía que foi pintor D. Evaristo, porque contemplei perante anos, e tamén axudei a armar, unha man chea  de pezas de madeira, que cubrían todo o retablo na semana de Pasión e toda a Semana Santa.Recordo que había  varias táboas recortadas en forma de imáxens, pertencentes ó Antigo Testamente. Nas esquinas estaban  os catro grandes profetas, Isaías, Xeremías, Ezequiel e Daniel. Adiante, no presbiterio, Abraham, Isaac e Judiht e posiblemente algunhas máis. Moi ben pintadas as figuras. Daba a sensación de que voltabamos ó antigo Testamento para volver a vivir a Pasión de Criso e a súa Resurrección de novo.
Contáronme os de Rubiós, que tamén alí había, as tales figuras, o mesmo que en Taboexa.
Non sei, qué foi feito de toda esta obra de arte. Desapareceron námbolas parroquias. Non creo fora a traza ou carcoma.Posiblemente , algún anticuario.

Esta escultura do Nazareno, foi tallada por D. Evaristo Senra. Estaba exposta no xardín que está ó lado da entrada da Rectoral, onde, aínda hoxe, segue existindo unha palmeira. Ó lado dela había tamén unha pía. enriba dun pedestal, bonita pía  por certo. Todo isto foi espoliado. A estátua foi arrancada do seu sitio no ano 1966 polo Concello das Neves, posiblemente coa autorización do entón cura ecónomo.É unha pena se rompera o seu pedestal; vese que está remendado con pezas novas. Unha mágoa, repito, porque en él estaba escrito que "Este cristo fora feito polo abad D. Evaristo Senra Martínez no ano..."
Pois esta é a proba de que D. Evaristo era escultor.

Esto é un proxecto da escalinata de Rubiós que baixa ata Igrexa., feito por D. Evaristo.Fixo tamén os planos da casa de Obra, que máis tarde serviu de casa rectoral., hoxe destruida. Era un bo delineante.
Tamén era músico. De capelán castrense, perante 6 anos, non só aprendeu música senón que chegou a tocar nas bandas militares. E, observando as habilidades musicais da xente de Rubiós, animouse a fundar nesa parroquia unha banda popular de Música. Ía con frecuencia a Madrid; alí tiña amigos políticos e militares, soltou a idea, e recolleu instrumentos abondo para dúas bandas. E fundou axiña a banda popular de Rubiós e a Banda de As Neves. A de As Neves, por mor da emigración veuse á baixo, pero a de Rubiós persistiu, ata o día de hoxe.
Penso publicar unha entrada referente a este tema: Rubiós e a súa Banda Popular, fundada por D. Evaristo.

Esta foi a primeira vez que actuou a Banda Popular de Rubiós na festa de Sandomedio de Taboexa un 7 de Agosto.

O que está sentado, co seu xerro de viño, paréceme Francisco de María Rosa, o avó de Gonzalo e irmáns, o noso veciño máis achegado, a quen eu observei moitas veces montado no seu cabalo, camiño de As Neves para face-la súa compra na praza. Un home alegre, traballador e honrado, a quen eu admiraba e quería de verdade.
Jerónimo Rodríguez Álvarez, fillo de Juan Antonio e María Rosa, natural de Rubiós, casou en Taboexa con Enarnación Fortes Rodríguez, viúva de Manuel Rodríguez Cambra, que vivía en Altamira. Este tal Jerónimo, tamén músico, era moi amigo de D. Evaristo Senra, e axudouno moito a pór en marcha a Banda Popular de Rubiós.

Igrexa de Rubiós

San Xoán de Rubiós, anexo de Taboexa dende sempre,, independizouse no ano 1904. Así anota no libro de bautizados D. Evaristo:
"En esta fecha empieza el arreglo parroquial llevado a cabo por el Ilmo. Sr. D. Valeriano Menéndez Conde. Primero de Julio de 1904".
D. Valeriano Menéndez Conde, foi bispo de Túi, dende 1894 ata 1914.
D. José Ubeira y Ubeira foi ecónomo de Rubiós dende o primeiro de Xullo de 1904 ata o 23 de Febreiro de 1905 en que comezou a rexenta-la parroquia D. Victor Vidal Cal, xa como párroco propio

Cemiterio vello de Taboexa

.

No 7 de Novembro de 1895 inaugurábase este Cemiterio en Taboexa, hoxe en desuso, chámase o antigo cemiterio. O primeiro cadaver, que se enterrou nel, foi o de Manuel Fernández Rodríguez,de 62 anos, viúvo de María Rodríguez, fillo de Francisco e María, quen faleceu por parálise estomacal.
Antes, enterrábase no Adro.

Debaixo deste altar está a sepultura de D. Evaristo Senra Martínez. Vemos dous cirios e a súa fotografía.. Era moi amigo da familia de Fernández Sobral, da feira da Carrasqueira, e concedéronlle a sepultura máis importante da capela , a que está en fronte, debaixo do altar, no cimeterio vello.
É curioso, que aínda hoxe, a 86 anos da súa morte, esta familia persista  expoñendo a súa fotografía e lle prenda cirios tódolos sábados, ano tras ano. Na actualidade é Rosa, a sobriña do perito D.Antonio Fernández Sobral, ou Maribel, a sobriña de Rosa, as que corren con este cargo.

Partida de defunción:
"En la parroquia de Santa María de Taboeja en el dia 22 de Junio de 1925, D. Evaristo Senra Martínez falleció el día 21 a las siete de la tarde en la casa rectoral a consecuencia de una afección cardíaca a la edad de 81 años, natural de la ciudad de Tuy, hijo legítimo de de D. Fernando y Dña. María. Fue sepultado el día 22 a las siete de la tarde.. Se celebraron los funerales el día 23. Asistieron 12 sacerdotes. Fueron testigos los párrocos: 
D. José Fernández Martínez, de Meder.
D. Manuel Perez Martínez, de Leirado.
D. José Rodríguez Montero, de Rubiós.
D. Mariano Araujo, de Ribarteme."
Cando tomou posesión, como párroco desta parroquia tiña 38 anos. Morreu ós 81 anos. Botou por tanto 43 anos ó servicio da parroquia.
Neste ano 1925 houbo na parroquia 13 defuncións.
                                     &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
Para deixar un bo sabor de boca, permitídeme que conte unha anécdota de D. Evariso Oína a moitos cregos e veciños. Por iso coido foi verdade..
A súa nai, ó inviuvar, vivía con él na rectoral. E unha rapaza, bastente espelida, axudaballe en algunhas cousas, sobre todo para  coida-lo cabalo..
D. Evaristo, anque era crego, tamén era político e militar. E acostumaba ir a Madríd, de cando en cando, para estar cos seus amigos, traer algún instrumento musical para a banda de música de Rubiós ou unha axuda económica.. E a rapaza ía con él ata estación de F.C. das Neves, cada quen no seu cabalo, co fin de trae-las dúas bestas de volta.
Un día foron escasos de tempo. Mesmo estaban na estación cando o tren comeza a pitar para indica-la súa posta en marcha, facendo aquel clásico e atronador ruído dunhas máquinas movidas a carbón. E D. Evaristo tivo a ocorrencia de dicirlle á rapaza: " corre, e dille ó tren, que pare, que vou eu".
A rapaza, que para ela  D. Evaristo era a persoa máis interesante do mundo, non dubidou, puxo o cabalo a galope, e correndo á par, gritaba a todo pulmón: "pare, señor tren, pare, que velaí ven o Señor Abade de Taboexa". O tren non lle fixo caso e retorna a rapaza moi anoxada..
D. Evaristo, o xefe da estación e máis que estaban a carón rebentaban coa risa.

           
         

ARCEDIAGADO DE TABOEXA

                                                 


                                                   ARCEDIAGADO  DE  TABOEXA

O párroco de Taboexa, dende mediados do século XVI, foi de presentación de legos, sendo o derradeiro D. Evaristo Senra Martínez no primeiro de Maio de 1882.

Alá polos anos 1543-1564, o, entón, abade de Taboexa, D. Luís Afonso Carballo foi o fundador do "Padroado de Santa María de Taboexa e os seus anexos, San Pedro da Mámoa e San Xuán de Rubiós". Él mesmo se chamou "Padroeiro in solidum". Obtería a concesión, posiblemente, por reforma-la Igrexa con paredes e contrafortes de estilo románico e bóveda de cruceria de un oxival retardado. Tamén donou unha cruz de prata para a parroquia.. Este home, de casado, tivo unha filla chamada Xinebra. De viúvo, meteuse a crego.Tiña tamén un irmán, chamado Álvaro.

Cómpre facer alusión aquí da obra de D. Ramón Rodríguez Otero "Taboexa-As Neves, Historia y Arte", que adica  a tódol@s veciñ@s de Taboexa, en gratitude. Nesta obra, baseándose nos catro escudos, colocados nas catro esquinas da parte exterior da ábside, que aluden as liñaxes das familias, que emparentadas, ostentaban o dereito in solidum da presentación do "Beneficio Curato" da parroquia, explica maxistralmente, cómo se foron emparentando uns cos outros, ata chegaren a unirse as catro familias.

Os de Castro

A filla do citado D. Luís Afonso Carballo, Dna. Xinebra Fernández Carballo casa con D. Pedro Vázquez Pereira de Castro, descendente dun Barbeyto e dunha das familias dos Lobato.
Por outra banda, unha irmá de D. Pedro casa con Álvaro, irmán do fundador.

Os Bacelar

O fundador "in solidum" D. Luís Afonso Carballo deixa en testamento ó seu xenro D. Pedro o padroado de Taboexa e os seus anexos. E D.Pedro déixallo así mesmo, ó seu fillo Rodrigo, que casa cunha Soutomaior.

Os Lobato

Estes enlaces favorecen a permuta de 1677, na que Gonzalo Alfonso Pereira de Soutomaior (en Portugal) cede o padroado de Taboexa e os seus anexos a Fernando Yañez Álvarez de Soutomaior, quen renuncia á presentación das parroquias de Pías, San Mamede de Troviscoso e San Martín de Ñordelo, en Monçao.
É de advertir que o apelido do fundador evolucionou co tempo pasando a chamarse Alfonso, como Vaz ou Baz, a Vázquez..Avila y la Cueva narra esta "permuta"cando escribe sobre a parroquia de Taboexa..
Os pais de D. Pedro, D. Gregorio Vázque Lobato e Dona Blanca Pereira de Castro, así como a súa dona Xinebra Fernández Carballo, están enterrados en San Pedro de Monçao.
D. Pedro está sepultado nunha tumba, que mandou facer o seu sogro na Igrexa de Taboexa.

A Familia Barbeyta.

 A Casa Soutomair era xá na Baixa Idade Media, un potente bastión de nobreza e poder. Entre os seus membros máis célebres, aparecen: Pax Gómez de Soutomaior, pola súa pericia política, ou D. Pedro de Soutomaior, coñecido como D. Pedro Madruga, conde de Camiña, personaxe cargado de historia e lenda. Á súa morte en 1886, comeza unha serie de problemas sucesorios, non só nesta zona, senón tamén en toda España, que non terían solución ata 1795, cando a chancilería de Valladolid otorga ó Marqués de la Vega de Armijo e de Mos o dereito ós bens da rama da familia de Soutomaior, pertencente ó Castelo.

O castelo de Soutomaior atópase na provincia de Pontevedra, comarca de Vigo, municipio de Soutomaior, na parroquia de San Salvador de Soutomaior, a 18 quilómetros de Pontevedra e á 6 da ría de Vigo, nun lugar elevado, no monte do Viso, a 119 metros sobre o nivel do mar, na confluencia dos ríos Oitavén e Verdugo, enclave natural de enigmática beleza.. Ó herda-lo o marqués de Mos no ano 1795, sustitúe o escudo do ducado de Soutomaior por outro bastión da súa Casa, e en 1870, cando sitúa alí a súa residencia estival, fai algunhas reformas.

Antonio Aguilar y Correa, marqués de la Vega de Armijo, Mós e Soutomaior.

Antonio Aguilar y Correa, VIII marqués de la Vega de Armijo, e tamén marqués de Mós e Soutomaior naceu en Madrid en Xuño de 1824. Despois de varias sucesións, herdou os marquesados de Fernando Mesía de la Cerda, I marqués de la Vega de Armijo, quen obtivo daquela en 1795 o de Soutomaior.Comezou ós trinta anos unha dilatada carreira política, exercendo destacados cargos públicos perante máis de medio século. Ata chegou a ser, no reinado de Alfonso XIII, presidente do goberno de 1906 a 1907, broche de ouro da súa vida política. Faleceu en Madrid en 1908, ós 84 anos.Este home, dende Madrid, firmaba os documentos de presentación do Beneficio Curato de Taboexa.                                          
Recuemos un pouco nas datas:
No 14 de Maio de 1732 D. Félix Fernando Yañez de Soutomaior, de Lima etc. etc. , usando os seus dereitos de presentador in solidum do beneficio curato de Santa María de Taboexa e os seus anexos, nombra como párroco a D. Rafael Antonio de Saravia y Horcasitas, vigairo xeral apostólico dos reais exércitos e Armadas da Súa Maxestade en este "reyno" de Galicia e Principado de Asturias.. Documento estendido en Madrid, e que firma xunto ó duque, o seu segredario Miguel de Anessagasti.
O 28 de Decembro de ese mesmo ano 1732, tomou posesión do citado Beneficio.
Xa escribín sobre este crego, na entrada anterior, Cristianizaión de Taboexa. Era moi activo. Tivo algúns problemas coa parroquia ó intentar erradica-los últimos restos de costumes pagáns. Foi cando creou  o cerimonial do "encontro" para atraer ós seus fregueses á festa de Sandomedio.

A erección desta capela de San Bartolomeu, polos irmáns Fortes, tamén cregos, causoulle algúns desgustos. Era como minguarlle beneficios e poder..
O que menos esperaba D. Rafael era que axiña ía ser nomeado Arcediago do Cabildo de Túi, e tiña que abandoa-la parroquia de Taboexa para facerse cargo da coenxía na Catedral.
E así foi, en 1746, o Beneficio Curato de presentación e Padroado de legos de Santa María de Taboexa e os seus anexos erixíuse en dignidade catedralicia de Arcediagado. En tal senso, foi expedida unha Bula polo papa Bieito XIV en 1747. E no mes de Maio de 1748 toma posesión na Catedral de Túi, D. Rafael, como primeiro arcediago de Taboexa.
A derradeira partida, que firmou nos libros parroquiais, ten data do 15 de Abril de 1748.. Velaí a súa
sinatura na seguinte foto.  

De este arcediagado fai mención Ávila y la Cueva, cando escribe sobre a parroquia de Taboexa: "...Valen sus diezmos y los del Anejo de Rubiós 30·500 reás vellón, que por entero percive el Arcediano titular de Taboeja en la Catedral de Tuy con el cargo de poner y dotar Curas párrocos en matriz y anejo. Cuyo Arcediano fue creado cerca de mediados del siglo 18...  San Pedro da Mámoa, que es expresión antigua de Galicia y quiere decir Monumento...antiguamente anejo de Taboeja...hoy en dia no existe este anejo ni su Iglesia, habiéndose incorporado a Tortoreos.... están regulados sus diezmos en 1000 rv., los que antiguamente disfrutaba el Arcediano de Taboeja".
" NOVELEDO fue antiguamente parroaquia por si, y de tal se hallaba en el año de 1530 en que su cura parroquial asistió al Sinodo Diocesano que se celebró en Abril del citado año. Tenía por patrona a Santa Cristina Virgen y Mártir italiana. Después, con motivo, dicen, de una gran pestilencia que hubo en Galicia, que acaso fue la del año 1599, como tan memorable murió casi todo el vecindario de esta parroquia, y dimanado de esto, añaden, anejaron su territorio por mitad á las de Taboeja y Leyrado, y cesó la de Noveledo. Valen sus diezmos 10·000 reás vellón anuales, de los que llevaba la  quarta parte el Arcediano de Taboeja, otra quarta el Abad de Leyrado, y la mitad enteramente  las Monjas del Monasterio de la Villa de La Guardia".
Ávila y la Cueva deixou de escribir sobre a historia da Diocese de Túi sobre o ano de 1850  e parece faleceu no 1859.
Aínda hoxe, eses lugares onde estivo ubicada a parroquia de Noveledo, chámanse "Santa Cristina". Hai unha panaderia, que se chama a Panadería de Santa Cristina.
 .Non tardaron os de Taboexa en protestar por semellante nomeamento.de converter ó seu párroco en  cóengo da Catedral de Túi, e fanno de esta maneira:
"Xoán Antonio Rodríguez e Xoán Antonio Núñez de la feligresía de Santa María de Taboeja y apoderados de los naturales de ella, con la veneración y respeto que deven y representan a V.S.I., y que la presentación de dicho beneficio con inclusión de su anejo de San Juan de Rubiós, hes de la Excma. Señora Duquesa de Sotomayor, sus antecesores y subcesores, y quienes unos en pos de otros, han nombrado para el pasto espiritual de ellas abad y propio párroco, con residencia personal en la misma para administrar los santos sacramentos y socorrer en las urgencias precisas a los feligreses de ella, hasta el año quarenta y ocho, que cuando sirviendo de tal párroco D. Rafael Saravia, discurrió en aquel tiempo obtener y conseguir Breve de su Santidad para erixir dicho curato en Dignidad y Arcediano en la Santa Iglesia Catedral de esta Diócesis, cuya Bula o Breve, por ser lograda con obxección y subxección y contra todo el horden y reglas de Derecho, sin citación y audiencia de los parroquianos, y sin haver sido presentada por el Real y Supremo Consejo de Castilla; por esta causa y otros justos motibos que asisten a los que representan a los citados vecinos, han hecho varios recursos y entablado la correspondiente acción de nulidad de la erección del expresado Arcedianato".

Ó ver, que o Bispo de Túi non lles facía caso atrevéronse a escribirlle ó Rei, Carlos III, no ano 1781, quen, axiña, deu ordes o Bispo daquela Don Diego Fernández Angulo, e contestoulles tamén ós de Taboexa..
"... quienes por Exceder de Quarenta años la continuación del litigio, conociendo los excesibos dispendios, y mayores gastos queselo tienen oriosinado, tuvieron por acertado poner presente a  S.M. todo ello, y por su soberana piedad, y benignidad, con acuerdo de su Real Camara, se dignó mandar en veinte y ocho de Marzo de mil setecientos ochenta y uno, que el Reverendo Prelado, antecesor a V.S.I. nombrase durante dho Letigio, Curas Ecónomos en la Referida Parroquia, y Oyese en Justicia alos feligreses de ella, con Audiencia de todolos interesados, procediendo entodo con arreglo a derecho, determinando enterminos de Rigurosa Justicia, ydando noticia dela que diese, para que pudiese, la Cámara consultarla a S. M."
O bispo anterior, que recibiu as ordes de Carlos III  foi D. Diego Fernández Angulo. O bispo, a quen se dirixen  en 1798 era D. Juan García Benito.
Morre D. Rafael de Saravia y Horcasitas, e axiña é nomeado o segundo arcediago, D. Miguel María Mosquera, alá polo ano  1780.
Foron estes primeiros dous arcediagos, ben queridos. Non cobraban os dezmos ós pobres. E en certa maneira, os de Taboexa portábanse ben con eles, pagándolles os dereitos da Compulsa, que revisaba e selaba os nomeamentos e cobraba os seus dereitos reais e persoais.
Falece D. Miguel María Mosquera alá polo ano 1794 e noméase o terceiro Arcediago: D. Juan Romero y Cayro, e aquí orixínase unha gran desfeita. Era un home poseído do seu cargo, desos que cré que as xentes de abaixo teñen que sufrir os abusos e atropelos dos de arriba, e arremete contra os de Taboexa canto pode.E todo comezou, porque non lle quixeron pagar a Compulsa..
Abusando  do tribunal eclesiástico, do tribunal provincial do Reino e do Xulgado da Subdelegación de Rentas da Provincia, esixe dezmos ós máis pobres, eleva a renda dezmal a 26.500 reás vellón, e o que é peor, dá os campos do Arcediagado a traballar a xentes de afóra da parroquia, campos que acostumaban labrar Pedro Rodríguez, Xoán Antonio González e Anselmo Eixo.Chega a prohibirlles xuntar diñeiro para defenderse nos pleitos, mediante o Tribunal de Rendas. Pretende espulsar  ó Cura Vigario D. José Antonio Domínguez Estévez, muy querido na parroquia, para pór como perpétuo a D. Vicente Rivera, veciño de Alveos, nomeado por él, para servirlle de axuda, vixiar e atropelar aínda máis  ós veciños de Taboexa.. Tiña este tal Arcediago un caseiro, chamado Pedro de Oya.
Ante estes feitos, os parroquianos de Taboexa, quéixanse ó bispo de entón D. Juan García Benito, desta maneira:
"Este Arcediano ... tiene solicitado y maquinado un cúmulo de arbitrios y discursos maliciosos y muy extraños a su caracter y profesion y opuestos enteramente a la piedad, sosiego, virtud, amor y tranquilidad de los suplicantes y más parroquianos.....
Y por ser unos y otros hechos ciertos y resultantes de autos, ser de luego por la opresión y vejación con que a cada paso les está molestando y afligiendo dicho Arcediano, lo ponen presente a la notoria Justificación d V.S.I y por un afecto de su piedad le:
Suplican Se sirva despreciar y dar de mano a cualquier sugestión y extraña pretensión que intente o pretenda introducir el referido Arcediano... y preceptuar al sobre dicho se modere y abstenga de molestarles indebidamente con recursos extraños... favor que esperan alcanzar de V.S.I....
Firman; Juan Antonio Rodríguez..... y Juan Antonio Núñez.  Año 1798. Documento selado con
SELLO QUARTO, AÑO DE MIL SETECIENTOS NOVENTA Y OCHO"
HISPANIARUM REX, CAROLUS IV, DEI GRATIA./
/*-

O bispo da diocese de Túi non lles deu resposta E no ano 1859 volven outra vez ó ataque., e lémbranlle a cantidade de veces que lle escribiron, agora dicen que solicitaron preto de un mes....
"Que si era cierto que la sentencia que lograron del Tribunal de V.E.I en el año de 1787, había sido declarada por pasada en autoridad de cosa juzgada....Y Ahora que sabemos que esa sentencia es una ejecutoria solemne y que como tal ha sido publicada en este Triibunal Eclesiástico, pedimos que ponga en ejecución en todas sus partes. Bastante tiempo estuvo la parroquia privada de párroco propio, y supuesto que la sentencia ha declarado nula y sin ningún valor y efecto cuanto se hizo, formando de nuestro curato una canongía de la Catedral, con tanto perjuicio nuestro y que hemos disputado durante muchos años.... Suplicamos a V.S.I., con la mayor sumisión se digne en poner a ejecución la sentencia referida....así lo esperamos en justicia que pedimos. Taboeja Octubre diez de mil ochocientos cincuenta y nueve....."
Firman:

A primeira firma é de D. Juan Cambra Rodríguez, que naceu no 29 de Decembro de 1805 e faleceu no 1895.. Naceu en Altamira, na casa que refixeron ultimamente. Alí se casou con Benita Rodríguez Rodríguez, e tiveron una filla Josefa Cambra Rodríguez. Ésta casou con Juan Antonio Domínguez e Domínguez e tiveron a Manuel Domínguez Cambra, quen casou con Encarnación Fortes Rodríguez, e tiveron ó crego José Domiínguez Fortes, chamado "O Cambra". polo segundo apelido de seu pai. Este crego era primo carnal da miña tía política Herminia Rodríguez Fortes.
A pique estivo de tomar posesión o cuarto arcediago de Taboexa. . Rodríguez Otero, ó referirse a este tema, escribe: "Cuando se suprime por el Concordato de 1851, cien años después, era canónigo arcediano de Taboexa el pontareano D. José Manuel Alcalde. Lo había propuesto en 1827 Doña María Felecidad Pinto y Sousa, marquesa viuda de Mos y madre tutora y curadora del Duque de Sotomaior. El canónigo Alcalde es compensado con la dignidad catedralicia de arcipreste".
De chegar á posesión do cargo, significaría unhas cantas décadas máis de sufrimento para os veciños de Taboexa, que rexeitaran perante  113 anos tal arcediagado. Sería o pontareano, arcediago de Taboexa mentras vivira. Por outra banda.conviríalle ó Bispado, que os de esta parroquia seguiran mantendo ó seu Cóengo. Coido, que os continuos escritos, enviados polos nosos antergos, puideran apremar a celebración de Sínodos ata chegar ó citadoConcordato de 1851, que rematou o problema.
Os de Taboexa láianse non por falta de cregos; daquela terían uns sete, entre capeláns e o párroco nomeado e dotado polo propio arcediago. Pero eles querían aquel párroco especial, docto, letrado, o do "Beneficio Curato", que lles nombraba o seu presentador "in solidum", entón a marquesa de Soutomaior.
Era para eles un orgullo ter ese beneficio e non querían perde-lo; por iso loitaron tanto tempo.. E ganaron. Coido que na parroquia farían estoupar bombas de palenque, e celebraríano nas adegas con xerros de viño tinto.
Eu, que son un apaixonado pola miña querida parroquia, teño moito que agradecer ós nosos antergos e ós de agora, que souberon e saben garda-las tradicións e defende-los nosos dereitos.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        
Por fín nombraron párroco, desligado do Arcediagado, a D.Manuel Antonio Nuñez  o 7 de Xullo de 1861.

D. Manuel Antonio Nuñez faleceu o 25 de Xaneiro de 1880, e seguiuno no seu cargo, despois dun largo litixio entre dous presentadores, D . Evaristo Senra Martínez, que sería o derradeiro presentado por legos ó Beneficio Curato de Santa María de Taboexa e os seus anexos.Foi presentado polo marqués de la Vega de Armijo y de Mós. E tomou posesión o primeiro de Maio de 1882.

D. Evaristo Sernra Martínez

 O nomeamento de D. Evaristo, é unha sentencia, que contén 23 folios, onde resume a historia do que acabamos de escribir, e o mesmo tempo está dirixida ós de Taboexa, como contestación a tantos documentos, que enviaran perante cen anos ó Bispado.

 "Hacemos saber a los vecinos del Beneficio curato de Santa María de Taboeja y su unido San Juan de Rubiós, y más personas a quien toque........"
Sobre D. Evaristo Senra Martínez, escribirei na próxima entrada.
Quiero agradecer aquí ó meu amigo e condiscípulo Alfonso Fernández Galiana, prelado de honor da Súa Santidade, Pro-Vigairo Xeral, Chanceler-Secretario do Bispado, por haberme facilitado documentación destos temas, gardada con esmero en carpetas no Bispado perante tantos anos.
E tamén a Ramón Rodriguez Otero, quen rexentou varias décadas esta parroquia, pola numerosa documentación , maxistralmente exposta na súa obra "Taboexa-As Neves, Historia y Arte, dedicada a tódolos veciños e veciñas de Taboexa, en gratitude".
E ó meu amigo, e condiscípulo tamén, Celso Rodríguez Fernández, Prelado de Honor da Súa Santidade, Dr. en Filosofía e Letras e en Teoloxía, catedrático e Decano Na Universidade de Vigo, Fundador e director da JUM -Juventud Unida en Marcha, pola axuda prestada.
Sen esquecerme do meu caro amigo Xoán Martínez Tamuxe, polo seu apoio, documentación e ánimos que me dá a cotío para que siga escribindo. Tamuxe, historiador, arqueólogo e investigador é un apaixonado polo patrimonio histórico da nosa parroquia. Perante máis de trinta anos leva percorrendo os nosos montes e escribindo un feixe de artigos. sobre a historia, achados e petroglifos de Taboexa en "Castellum Tyde", "Soberosum" do museo de Ponteareas e outros, espallados nos xornais.e revistas.
NOTA.-A documentación vertida neste traballo sobre os numerosos escritos , enviados polos veciños ó Bispo de Túi e ó rei Carlos III, co gallo de recupera-lo Beneficio curato, tal como sempre, libre do arcediagado, é totalmente inédita ata o día de hoxe. Levaba máis de 200 anos agochada nunhas carpetas do Bispado. Por mor da síntese, que require unha bitácora, non puiden publicar todo de momento..
Saúdos a todos. Ata próxima entrada. Escribirei sobre o derradeiro párroco do Beneficio curato, D. Evaristo Senra Martínez..